Naphthalene (Băng phiến) là gì? Công dụng, những nguy hiểm khi sử dụng hóa chất này

Naphthalene là gì? Naphthalene có những tính chất nào? Naphthalene có nguồn gốc từ đâu? Ứng dụng của hóa chất Naphthalene. Những nguy hiểm mà độc tính của Naphthalene có thể gây ra và lưu ý khi sử dụng là gì?

Naphtalen là một hợp chất có mùi thơm, sản phẩm chủ yếu của quá trình chưng cất nhựa than đá, được dùng rất nhiều trong công nghiệp và môi trường. Chúng ta thường gặp chất này dưới tên gọi khác là Băng phiến hay Long não. Chúng được dùng để diệt gián, bọ trong tủ quần áo. Để biết thêm thông tin về hóa chất này, hãy cùng Trung Sơn tìm hiểu qua bài viết dưới đây.

Naphthalene là gì?

Naphtalen hay còn được gọi với nhiều cái tên khác như: naphtalin, băng phiến, nhựa long não, nhựa trắng…

Đây là một hydrocarbon tồn tại ở thể rắn, có dạng tinh thể màu trắng. 

Cấu tạo của naphtalen gồm 2 vòng benzen gắn vào nhau với công thức tổng quát C₁₀H₈.

Tính chất vật lý của Naphthalene 

Tính chất hóa học của Naphthalene 

Phản ứng thế

Naphtalen phản ứng thế nhanh hơn benzen, sản phẩm chủ yếu thế vào vị trí alpha, vị trí beta chỉ có trong các điều kiện ngặt nghèo. Vị trí các nguyên tư C được đánh số như sau: các vị trí hai nhân thơm giấp nhau là 9 và 10, bên cạnh các vị trí đó là 1,4,5 và 8 (alpha), còn lại là beta.

Các phản ứng khác

Khi có bột Ni nung nóng, H₂ cộng vào một nhân thơm của naphtalen thành tetralin, nếu ở áp suất cao hơn nó cộng nốt vào nhân còn lại tạo decalin. Cũng như benzen, naphtalen không làm mất màu dung dịch thuốc tím.

Tìm hiểu thêm: Tổng Quan Những Điều Bạn Cần Biết Về Natri Benzoat

Naphthalene có nguồn gốc từ đâu?

Naphthalene thường thu được từ nhựa than đá, được chưng cất trong khoảng nhiệt độ 170-230 C và được xử lý bằng dung dịch NaOH để loại bỏ phenol.

Naphtalen còn thu được bằng sự cô lập từ dầu nhiệt phân chất thải, các phần phân đoạn olefin, và các phần phân đoạn có nguồn gốc từ dầu khí. 

Ứng dụng của hóa chất Naphthalene

Đây là một vật liệu mẹ quan trọng để sản xuất các sản phẩm thay thế nhiều được sử dụng trong sản xuất thuốc nhuộm, thuốc trừ sâu, dung môi hữu cơ và nhựa tổng hợp.

Naphtalen là nguyên liệu chính cho Carbaryl, sử dụng như một dạng thuốc trừ sâu nói chung.

Naphtalen cũng được sử dụng cho các chất đuổi bướm, thuốc diệt nấm, dầu nhờn, vật liệu nổ, chất bảo quản gỗ, vermicides và hydronaphthalenes (tetralin, decalin). 

Những nguy hiểm mà độc tính của Naphthalene có thể gây ra

Băng phiến được sản xuất từ Naphthalene thường được sử dụng rất phổ biến trong nhiều gia đình từ trước đến nay. Chúng được đặt trong các tủ quấn áo, treo trong phòng vệ sinh, nhà tắm, trong tủ giày dép,… Naphtalen có tính thăng hoa, tức là có khả năng chuyển từ thể rắn sang thể khí mà không cần qua giai đoạn trung gian là chất lỏng ở điều kiện nhiệt độ bình thường. Do vậy, viên băng phiến để trong tủ sẽ bay hơi tạo mùi xua đuổi côn trùng, rận rệp.

Tuy nhiên, nhiều người vẫn chưa hề biết rằng đây chính là loại chế phẩm tiềm ẩn nhiều nguy hại cho sức khỏe con người, đặc biệt là với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Quá trình ngộ độc sẽ rất dễ dàng xảy ra khi nuốt nhầm hoặc hít quá nhiều hơi băng phiến trong môi trường kín, thiếu khí trời, không thông thoáng.

Đặc biệt, việc ngộ độc này có thể xảy ra đối với trẻ nhỏ nếu mặc quần áo vừa lấy ra khỏi tủ có chứa viên thuốc này do hơi còn bám lâu trên quần áo. Trẻ em có thể hít phải hơi của chúng hoặc gây ngộ độc qua da.

Một số các thử nghiệm trên chuột khi tiếp xúc với hơi naphthalene có trong băng phiến với nồng độ 30ppm liên tục 6 giờ/ngày, 5 ngày/tuần trong hai năm cho thấy naphthalene tác động mạnh đến sự phát triển các khối u phổi, mũi, dạ dày, đặc biệt với chuột cái (89% các trường hợp).

Khi tiếp xúc với lượng lớn naphthalene, ở trẻ nhỏ sẽ xuất hiện tình trạng thiếu máu.

Có 2 dạng ngộ độc có thể xảy ra khi tiếp xúc với Naphthalene:

• • Ngộ độc cấp: gây ra các triệu chứng buồn nôn, nôn ói, tiêu chảy, vàng da, tiểu sậm màu, nhức đầu, bồn chồn, kích động, lú lẫn, co giật rồi hôn mê, thậm chí có thể tử vong.
  • Ngộ độc mãn: có thể gây vỡ hồng cầu làm thiếu máu, gây hoại tử gan, tổn thương thần kinh (nhất là ở trẻ nhỏ) làm mệt mỏi, cáu gắt, hay chóng mặt, làm việc kém, trẻ em thì chậm lớn. Bệnh nhân có thể tiêu chảy kéo dài, viêm hô hấp trên (mũi hầu, họng) và hô hấp dưới (khí quản, phế quản, phổi) mãn tính, đục thủy tinh thể, tổn thương võng mạc (lớp nằm trong cùng của đáy mắt) làm giảm thị lực.

Có thể bạn quan tâm: Methanol là gì? Tính chất, công dụng, tác hại & lưu ý khi sử dụng

Một số lưu ý khi sử dụng Naphthalene – băng phiến tại nhà

Theo cục trưởng Cục Quản lý môi trường y tế (Bộ Y tế) cho hay: long não, loại được tổng hợp từ naphthalene độc hại, đã nằm trong danh sách chế phẩm diệt côn trùng gia dụng và y tế bị cấm năm 2008.

Theo thực tế, các bệnh viện đã từng ghi nhận lại có trường hợp trẻ nuốt nhầm băng phiến để trong tủ quần áo vì tưởng là kẹo và phải đi cấp cứu. Do đó, các gia đình có sử dụng băng phiến nhằm bảo quản quần áo hoặc xua đuổi côn trùng nên để xa tầm tay trẻ em.

Theo nghiên cứu của các bác sĩ, trẻ sơ sinh và trẻ thiếu men G6PD là nhóm dễ bị ngộ độc băng phiến chứa chất naphthalene nhất, vì thế không nên sử dụng băng phiến để bảo quản quần áo của trẻ. Nếu đã sử dụng thì nên phơi quần áo có mùi băng phiến ngoài nắng để chất độc hại bốc hơi hết, trước khi cho trẻ mặc.

Với trẻ lớn, gia đình cũng cẩn thận tránh ngộ độc cho trẻ vì tính tò mò, hiếu động, do chỉ cần ngộ độc một viên băng phiến chứa naphthalene trẻ cũng có nguy cơ bị phá hủy tế bào máu.

Nếu tiếp xúc với liều lượng từ bốn viên băng phiến trở lên, trẻ có nguy cơ bị co giật. Xử trí cấp cứu tại nhà, theo các bác sĩ, nên nhanh chóng rửa sạch băng phiến dính ở miệng, da, tay trẻ và đưa trẻ đến bệnh viện.